ਮਾਰਵਾੜ ਦਾ ਦੇਸੀ ਅੰਗੂਰ, ਪੀਲੂ, ਦੁਰਲੱਭ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਹੈ ਭਰਪੂਰ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਹੈ ਇਲਾਜ
- ਪੀਲੂ ਫਲ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਮਬਾਣ ਉਪਾਅ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਰੀਰ 'ਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਹ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਦੀਪਕ ਗਰਗ
ਜੈਸਲਮੇਰ 24 ਮਈ 2024 - ਪੱਛਮੀ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ਭਾਵੇਂ ਬੰਜਰ ਹੋਵੇ ਪਰ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਈ ਅਨਮੋਲ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿੱਚ ਮਾੜੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਾਰ ਤਾਪਮਾਨ 45 ਡਿਗਰੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਆਮ ਜਨਜੀਵਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦਾ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਔਖੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਈ ਕੀਮਤੀ ਵਸਤੂਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਗਰਮੀ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਜਾਲ (ਜਾਲ) ਨਾਮਕ ਪੌਦੇ ਤੇ ਪੀਲੂ ਫਲ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸੁਆਦੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅੱਤ ਦੀ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਫਲ ਨੂੰ ਦੇਸੀ ਅੰਗੂਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇੱਥੇ ਹਰ ਕੋਈ, ਆਮ ਅਤੇ ਖਾਸ, ਇਸ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਘਰ ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੈਸਲਮੇਰ, ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਇਹ ਮਾਰੂਥਲ ਖੇਤਰ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਜਾਲ (ਜਾਲ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਜਾਲ ਦੇ ਰੁੱਖ 'ਤੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਰਸੀਲੇ ਪੀਲੇ ਫਲ ਉੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਫਲ ਮਈ ਅਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੀਲੂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਕਦੇ ਹੀ ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਲਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨੀ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਤੀਬਰ ਗਰਮੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਪੀਲੂ ਓਨਾ ਹੀ ਰਸਦਾਰ ਅਤੇ ਮਿੱਠਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਫੱਲਾਂ ਨਾਲ ਲੱਦੇ ਰੁੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਨੂੰ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਮਬਾਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਰੀਰ 'ਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਪੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਹ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਬੇਹੱਦ ਮਿੱਠੇ ਅਤੇ ਰਸੀਲੇ ਫਲ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖਾਸੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਖਾਣ ਨਾਲ ਜੀਭ ਛਿੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਚ ਅੱਠ ਤੋਂ ਦਸ ਦਾਣੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਪਾਉਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਇਸ ਫਲ ਨੂੰ ਮਾਰਵਾੜ ਦਾ ਮੇਵਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਾਰਵਾੜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਸਾਲ ਪੀਲੂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮੌਨਸੂਨ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਮਾਰਵਾੜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਉਤਪਾਦਨ ਕਾਰਨ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੋਵੇਗੀ। ਇੱਥੇ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਚਾਲ ਵੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇੱਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
ਜਾਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਰੇਗਿਸਤਾਨੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਜਾਲੌਰ, ਜੈਸਲਮੇਰ, ਬਾੜਮੇਰ, ਪਾਲੀ, ਜੋਧਪੁਰ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਾਲ ਦੇ ਰੁੱਖ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੁੱਖ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੈਲਵਾਡੋਰੇਸੀ ਹੈ।
ਲੋਕ ਪੀਲੂ ਚੁਗਣ ਲਈ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਲ 'ਤੇ ਪੀਲੂ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਪੀਲੂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਸੁਕਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਸੀਜ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਪੀਲੂ ਸਵਾਦ ਵਿੱਚ ਮਿੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੀਲੂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਾਰਗਰ ਔਸ਼ਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੀਲੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੇਟ ਦੇ ਰੋਗ, ਪੱਥਰੀ, ਬਵਾਸੀਰ ਅਤੇ ਤਿੱਲੀ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਲੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਲਾਭ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਤ, ਪਿੱਤ ਅਤੇ ਕਫ ਦੇ ਨੁਕਸ ਅਤੇ ਸਿਰ ਦਰਦ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੀਲੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ।