ਔਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਤੋਂ ਆਂਡਾ ਦਾਨ ਲੈ ਕੇ ਜੁੜਵਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਨਮ, ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ ਅਸਲੀ ਮਾਂ ਕੌਣ? ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਦੱਸਿਆ 

ਜੀਜਾ ਦੇ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਣੂ ਅਤੇ ਸਾਲੀ ਦੇ ਅੰਡੇ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਜੁੜਵਾਂ ਕੁੜੀਆਂ, ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ ਅਸਲੀ ਮਾਂ ਕੌਣ? ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਦੱਸਿਆ 

ਦੀਪਕ ਗਰਗ 

ਮੁੰਬਈ 14 ਅਗਸਤ 2024- ਬਾਂਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਰੋਗੇਸੀ ਵਿਵਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਕ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੋਰਟ ਬੰਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰੋਗੇਸੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਅੰਡੇ ਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਦਾ ਬੱਚੇ 'ਤੇ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸਦੇ ਜੈਵਿਕ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਠਾਣੇ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੁੜਵਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜੈਵਿਕ ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਸਰੋਗੇਸੀ ਰਾਹੀਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਜੁੜਵਾ ਬੱਚੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ। ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਦੇ ਗਰਭ ਲਈ ਇੱਕ ਅੰਡਾ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। 

ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਕੀਤੀ ਵੱਡੀ ਟਿੱਪਣੀ

ਬੰਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਪਟੀਸ਼ਨਕਰਤਾ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਅੰਡੇ ਦਾਨੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੰਡੇ ਦਾਨ ਕੀਤੇ। ਉਹ ਜੈਨੇਟਿਕ ਮਾਂ ਬਣਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜੁੜਵਾਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਮਾਂ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇਸ ਲਈ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰੋਗੇਸੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਤਹਿਤ ਵਪਾਰਕ ਸਰੋਗੇਸੀ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਰੋਗੇਸੀ ਦੇ ਸੀਮਤ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਔਰਤ ਨੇ ਅਦਾਲਤ 'ਚ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜੁੜਵਾ ਬੇਟੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਝਾਰਖੰਡ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੁੜਵਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਜਨਮ ਔਰਤ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਦੁਆਰਾ ਦਾਨ ਕੀਤੇ ਅੰਡੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਨ-ਵਿਟਰੋ ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (IVF) ਦੁਆਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਮਾਂ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਸਟਿਸ ਮਿਲਿੰਦ ਜਾਧਵ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਬੈਂਚ ਨੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਇਕ ਔਰਤ ਦੀ ਪਟੀਸ਼ਨ 'ਤੇ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਅਹਿਮ ਫੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ।

ਭੈਣ ਬਨਾਮ ਭੈਣ ਕੇਸ

ਜੁੜਵਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 2012 ਵਿੱਚ ਰਾਂਚੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਗਰਭ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰੋਗੇਸੀ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਔਰਤ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਧੀ ਸੀ, ਅੰਡੇ ਦਾਨੀ ਬਣਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈ। ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 ਵਿੱਚ, ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਤੋਂ ਅੰਡੇ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ਭੈਣ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਆਗਰਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸਵੇਅ 'ਤੇ ਇੱਕ ਦੁਰਘਟਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਬੇਟੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਘਟਨਾ ਦੇ ਕਰੀਬ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਨੇ ਜੁੜਵਾਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। 2019 ਤੋਂ 2021 ਤੱਕ, ਜੋੜਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੁੜਵਾਂ ਬੱਚੇ ਨਵੀਂ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਆਹੁਤਾ ਵਿਵਾਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਤੀ ਮਾਰਚ 2021 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਦੱਸੇ ਬਿਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਝਾਰਖੰਡ ਲੈ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੰਮ 'ਤੇ ਸੀ। ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਂਚੀ ਵਾਲੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਜੁੜਵਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਲੱਗੀ।

ਜੁੜਵਾਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਕਸਟਡੀ ਮੰਗੀ

25 ਮਾਰਚ, 2021 ਨੂੰ, ਮਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ ਅਤੇ ਜੁੜਵਾਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਕਸਟਡੀ ਲਈ ਗਾਰਡੀਅਨਜ਼ ਐਂਡ ਵਾਰਡਜ਼ ਐਕਟ 1890 ਦੇ ਤਹਿਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਲਈ ਅੰਤਰਿਮ ਅਰਜ਼ੀ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਹ ਜੁੜਵਾਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਮਾਂ ਨੂੰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਾਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਡੇ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਦਾ ਬੱਚੇ 'ਤੇ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਸਟਿਸ ਮਿਲਿੰਦ ਜਾਧਵ ਦੇ ਸਿੰਗਲ ਬੈਂਚ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਦਿਨ ਮਾਂ (ਮਾਂ) ਦੇ ਹੱਕ ਲਈ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ, ਦਰਦਨਾਕ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਰ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਦਿਨ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਧੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਪਿਤਾ (ਪਿਤਾ) ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ।